Genel Bilgi:
İş Hukukunda İbraname(ibra belgesi), işçinin işverenden alacaklarını tamamen aldığını ve işyerinde herhangi bir alacağının kalmadığını gösteren bir ‘Aklama Belgesi’dir. Ancak; ibra sözleşmesi yukarıda da belirtildiği üzere, çalışma ilişkilerinde ‘ibraname’ adıyla yaygın olarak kullanılmaktadır.
İbra sözleşmesinin geçerliliği sorunu, İş hukukunda ‘işçi yararına yorum’ ilkesi çerçevesinde değerlendirilmiş ve ağırlıklı olarak Yargıtay kararları ışığında bir gelişim izlenmiştir.
İşçi emeği karşılığında aldığı ücret ve diğer parasal hakları ile kendisinin ve ailesinin geçimini temin etmektedir. Bu açıdan bakıldığında bir işçinin nedensiz yere işvereni ibra etmesi hayatın olağan akışına aykırıdır.
İŞÇİ İLE İŞVEREN ARASINDAKİ İBRA SÖZLEŞMESİNİN KOŞULLARI
TBK 420/2.fıkrasında, ibra sözleşmesinin geçerliliği aşağıdaki koşulların birlikte gerçekleşmesine bağlanmıştır. Belirtilen unsurları taşımayan ibra sözleşmeleri veya ibranameler kesin olarak hükümsüzdür. Belirtmek gerekir ki; ibra sözleşmesinin etki alanı geçmişteki bir döneme aittir. Buna göre; gelecekte doğabilecek işçi hak ve alacaklarına karşı ibraname düzenlenemez.
1-İşçinin işverenden alacağına ilişkin İBRANAME SÖZLEŞMESİNİN YAZILI OLMASI gerekir.
Yazılı olması gerektiği için herhangi bir teknolojik araç vasıtasıyla veya el yazısıyla yazılabilir. Ancak; düzenleme tarihi ile ilgili bir ihtilafın doğması ihtimaline karşı işçinin el yazısı ile düzenlenmesinde fayda vardır.
- İbranamenin içeriği ile imzalar arasında fazla boşluk olmamalıdır.
- Farklı renkte kalemler kullanılmamalıdır.
- Teknolojik araç ile yazılan ibranamelerde işçinin ad, soyad, adres, imzası ile birlikte mutlaka el yazısı olmalıdır.
- Matbu olarak hazırlanan ve boşluk kısımlarının el yazısı ile doldurulması suretiyle ibraname düzenlememeye dikkat edilmelidir. Mümkünse, ibraname matbu değil işçinin el yazısı ile işçiye hazırlatılmalıdır.
2-İbra tarihi ile iş sözleşmesinin sona ermesi anından itibaren EN AZ 1 AYLIK SÜRENİN GEÇMİŞ OLMASI gerekir.
Buna göre; iş akdi sona ermeden veya sona ermeden itibaren en az 1 ay geçmeden ibraname düzenlenemeyecektir. Düzenlense dahi madde ile sabit olduğu üzere hükümsüz olacaktır. İşçinin iradesinin ibra sözleşmesi yapma yönünde olduğuna varılabilmesi için işveren baskısından kurtulması gereklidir.
4857 sayılı İş Kanununun 19.maddesinde, feshe itiraz için bir aylık hak düşürücü süre öngörülmüş olup, bu süreçte işçinin işe iade davası açma hakkı bulunmaktadır. feshi izleyen bir aylık süre, işçinin eski işine dönüp dönmeyeceğinin tespiti bakımından önemlidir. geçerli ve haklı beden iddialarına dayanan fesihlerde dahi ibraname düzenlenmesi için feshi izleyen bir aylık sürenin beklenmesi gerekir.
3-İbra konusu alacağın TÜRÜNÜN VE MİKTARININ AÇIKÇA BELİRTİLMESİ gerekir.
Yüksek mahkeme kararlarına göre de; ibraya konu tazminat ya da alacağın kuşkuya yer vermeyecek şekilde, ayrı ayrı metin içinde rakam ve yazıyla yazılmış olması gerekir. (Maaş, fazla mesai, Yıllık Ücretli izin alacağı, kıdem ve ihbar tazminatı alacağı vb.) Ayrıca, ibraname içeriğinde çalışma süreleri belirtilmeli ve işçiye verilen para ile ölçülebilir sosyal haklar da düzenlenmelidir.
Kanunun benimsediği sisteme göre işçiye işverence ödeme yapılmaksızın borcun ibrası olanaksızdır. Kaldı ki; işverence ödenen miktar alacağın tamamını karşılıyorsa borcun ibra değil ifa ile son bulduğu anlamına gelir. Ödenen miktar alacağın bir kısmına ise ve ibra sözleşmesinde bu tutar açıkça yer almışsa ibraname geçerli olacaktır.
Sonuç olarak; yalnızca alacak türünün ya da ödenen miktarın yazılı olduğu ibra sözleşmeleri geçersiz sayılmalıdır.
4-Ödemenin hak tutarına nazaran noksansız ve BANKA ARACILIĞIYLA YAPILMASI şarttır.
Ödemelerin banka yoluyla yapılması zorunluluğun getirilmesi ödemeye dair ispat sorunlarını ortadan kaldırabilecektir.
Ayrıca; alacağın bir kısmının ödenmesi şartına bağlı ibra sözleşmeleri ödemenin banka kanalıyla yapılmış olması halinde geçerli sayılmıştır.
Sonuç olarak; tüm işverenlerin yukarıda belirtilmiş olduğu üzere, iş akitlerinin feshinde usulüne uygun olarak düzenlenmiş ibranameleri düzenlemeleri, ileride doğması muhtemel hukuki uyuşmazlıkların ve yapılacak tekerrür ödemelerin önüne geçecektir.
EK:İBRANAME ÖRNEĞİ
İBRA SÖZLEŞMESİ
Bu protokol; …………………………. ile …………………………. unvanlı görevde çalışmakta olan ……………………….. T.C. kimlik numaralı Sn. ……………………..’nin arasında imzalanmış olup taraflar arasındaki mevcut iş sözleşmesinin …../…../…….. tarihinde karşılıklı ve birbirine uygun serbest iradeleri sonucu anlaşma yolu ile sona erdirmeleri sonucunda Sn. ………………….’nin, ………………………… şirketinin bünyesinde hak kazandığı tüm tazminat ve alacaklarına ilişkin olarak düzenlenmiştir. taraflar, işveren şirket nezdindeki aşağıda detaylı bir şekilde belirtilmiş olan alacakları hususunda herhangi bir maddi veya manevi baskı altında kalmaksızın aşağıdaki şartlarda karşılıklı anlaşarak sulh olmuş ve gayri kabili rücu olarak birbirlerini ibra etmişlerdir.
1-Sn …………………………’nin …………………………..Şirketi bünyesinde bulunan ……………… unvanlı pozisyonda ……/……./……… tarihleri arasında çalışması nedeniyle
- Kıdem Tazminatı : ………….. TL
- İhbar Tazminatı : ………….. TL
- Fazla Mesai Ücreti : ………….. TL
- Hafta Tatili Ücreti : ………….. TL
- Genel Tatil Alacağı : ………….. TL
- Yıllık İzin Alacağı : ………….. TL olmak üzere
Sn………………’nin, işveren ……………….’den mevcut toplam alacağı ………………. TL’dir.
2- Ödeme şekli ve tarihi şu şekildedir; İşveren tarafından Sn ………………………’nin ……………………………………………….. IBAN nolu hesabına …………………. TL ödenmiştir/ödenecektir.
3-İş bu ödemenin yapılması halinde şirket nezdinde doğan alacak kalemlerinin tamamı faizi de dahil olmak üzere ödenmiş olacak ve Sn ……………………’nin, işveren’den yukarıda belirtilen tüm çalışma süresine ilişkin herhangi bir hak ve alacağı kalmayacaktır. Sn ……………………….., fazlaya ilişkin haklarından gayri kabili rücu şekilde feragat etmektedir.
4-İş sözleşmesi anlaşma yoluyla sona eren Sn ……………………….., iş sözleşmesi nedeni ile herhangi bir konuda şirket aleyhine dava açamayacağını ve tüm konularda tam ve kamil bir şekilde kabil-i rücu olmak üzere ibra ettiğini belirtir. bu durumda tarafların birbirlerinden alacakları kalmamış olacaktır.
5-İş bu ibra sözleşmesi bir sayfa ve 5 maddeden ibaret olup ……/……../……….. tarihinde şirket ve Sn …………………………. arasında üç nüsha olarak imzalanmıştır.
İşçi İşveren
Adı Soyadı :
İmzası :
Adres :
Telefon :
NOT: Verilen ek bir örnekten ibaret olup iş sözleşmelerine göre değişkenlik göstermektedir. Bu sebeple hukuk büromuzla iletişime geçerek detaylı bilgi almanız rica olunur.